«قصدیت» (intentionality)، یکی از مفاهیمی است که در فلسفهی ذهن و فلسفهی کنش در قرن بیستم، جایگاه مهمی پیدا کرده است. از جمله مسایلی که قصدیت به دنبال خودش در این فلسفهها آورده است، مفهوم «قصدیت جمعی» (collective intentionality) است. «قصدیت جمعی عبارت است از توانایی اذهان برای اینکه مشترکاً به اشیا، امور واقع، اوضاع امور، اهداف یا ارزشهایی معطوف شوند». قصدیت جمعی، به شکلهای گوناگونی ممکن است پدیدار شود، مانند اقدام مشترک، توجه مشترک، باور مشترک، پذیرش مشترک و عاطفهی مشترک. زندگی روزانهی ما پر است از قصدیتهای مشترک. در عمدهی ساحتهای زندگی، ما با قصدیتهای جمعی بسیار زیادی مواجه هستیم. اصلا هر فعالیت گروهی، به نوعی ما را درگیر این بحث میکند. برای همین است که اندیشمندان حوزههای مختلفی به این بحث علاقهمند شدهاند.
در این بین، قصدیت جمعی با یک چالش فلسفی نیز همراه شده است. مسئله این است که افراد در داخل گروه، دقیقاً چه هویتی دارند؟ یا به بیان دقیقتر، گویا میان دو ادعای پذیرفتهشدهی ما، تناقضی در میان است:
الف) قصدیت جمعی، صرفاً انباشت قصدیتهای فردی نیست. قصدیت جمعی، امر مستقلی است که به قصدیت فردی قابل تحویل نیست. (ادعای تحویلناپذیری)
ب) همهی قصدیتی که یک فرد دارد، متعلق به خود اوست. مالک هر قصدی، خود همان فرد است. (ادعای مالکیت فردی)
مسئله محوری، این است که آیا میشود به گونهای این دو ادعا را با هم جمع کرد؟ یا اینکه باید از یکی از آنها کوتاه آمد؟ اگر قابل جمع است، باید توضیح داد که چگونه؟ و اگر هم باید یکی را کنار گذاشت، باید گفت کدام یک را، و به کدام دلیل.
این مدخل از دانشنامهی فلسفی استنفورد، میکوشد مباحثی را که در پاسخ به این مشکل طرح شده، و سایر مباحث مرتبط با قصدیت جمعی را به شکلی مناسب دستهبندی کند و ارایه بدهد. نویسنده، این مدخل را در چهار فصل و یک درآمد ترتیب داده است.
دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
علوم انسانی |
فلسفه
|