موضوع « تحلیل و طراحی فضاي شهري » یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که نظر متخصصان و مدیران شهري را به خود معطوف نموده است. امروزه مباحثی چون بی هویتی،آشفتگی، عدم مطلوبیت فضاهاي شهري در زندگی و فعالیت‌هاي جمعی و اشکالاتی از این قبیل را می‌توان به دلیل کمبود منابع و مبانی نظري متناسب با ساختار فرهنگ ایرانی و نیز تکرار و تقلید الگوهاي غیر بومی به عنوان واقعیت‌هایی تلخ ، اموري پذیرفته شده به شمار آورد .

در واقع طراحی شهري، علم تعریف شهر و فضاي شهري براي فراهم آوردن فضاي مطلوب زندگی، مطابق معیارهاي فرهنگی است که توجه جدي به ارزش هاي متعالی و کمال‌گراي انسان، وحدت بصري، زیبایی و قانونمندي شهرها دارد.

در شرایط کنونی که گروه‌هاي بسیاري در شکل‌گیري و ادارۀ شهرها دخالت دارند، توجه به شناخت صحیح ویژگی‌ها و مختصات فضاي شهري در فرهنگ ایرانی یک ضرورت غیر قابل انکار است؛ تا بتوان فضاهاي شهري را براساس آن و مبانی بومی و ایرانی، طراحی کرد و فضاهاي نامطلوب موجود را در جهت نیل به وضع مطلوب ساماندهی نمود.

به منظور پاسخ گویی به این نیازها، تدوین اصول، مبانی، معیارها و معرفی مصادیق فضاهاي شهر ایرانی، یک ضرورت است که گروه پژوهشی شهر اسلامی پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر جهاددانشگاهی به عنوان یک رسالت به آن پرداخته است. در این راستا دو طرح پژوهشی با عناوین« شیوه‌های تحلیل فضاهای شهری در فرهنگ اسلامی» و « تعریف مصادیق فضاهای شهری در فرهنگ ایرانی» اجرا شده و از ادغام دو طرح فوق، کتاب حاضر تدوین گردیده است . این کتاب پس از طرح مبانی نظري در حوزه شهر، معماري و هنر اسلامی، به معرفی مبانی، اصول، معیارها و مصادیق فضاهاي شهر ایرانی می‌پردازد ، تا از طریق آنها وضع موجود و آراء وارداتی قابل ارزیابی و تحلیل بوده و راهکارهایی نیز براي طراحی فضاهاي شهري ایرانی تبیین گردد.

 فصل اول: مقدمات، تعاریف و کلیات/ 1

مقدمه/ 2

ریشه ها و مبانی فکری و فرهنگی برخی از تعابیر و اصطلاحات/ 4

فضای شهری و تعابیر مرتبط/ 27

گروه های تحلیل گر فضای شهری/ 68

فصل دوم: ویژگی های اصلی و مصادیق فضای شهری/ 77

مقدمه/ 78

ویژگی ای اصلی فضای شهری/ 78

عناصر و اجزاء پدید آورنده و شکل دهنده فضای شهری/ 84

مصادیق فضای شهری در میان ایرانیان/ 111

فصل سوم: شیوه های تحلیل فضای شهری/ 133

مقدمه/ 134

تحلیل زیبایی شناسانه فضای شهری/ 147

تحلیل معناگرایانه قضای شهری/ 205

تحلیل عملکردی فضای شهری/ 228

تحلیل تاریخی فضای شهری/ 251

تحلیل رفتاری فضای شهری/ 257

فصل چهارم: نکاتی عام، پیرامون فضاهای شهری/ 291

مقدمه/ 292

عوامل و علل پیدایش، دوام و بقای فضاهای شهری/ 293

مقیاس فضای شهری/ 307

تحولات فضاهای شهری ایرانی/ 308

فهرست منابع و مراجع/ 343