امروزه آزمون های سرنوشت ساز از قبیل آزمون های سراسری و دریافت مدارک حرفه ای بصورت گسترده ای در سطح کشور اجرا می شوند. نتایج این آزمون ها مشخص می کنند که چه افرادی صلاحیت ادامه تحصیل و یا انجام مشاغل خاصی را دارند. مشاغل حساسی از قبیل جراحی که مستقیماً با جان انسان ها ارتباط دارند و یا مدارک تحصیلی که افراد را مجاز به انجام مشاغلی از قبیل مهندسی، معلمی و کارمندی می کنند و یا حتی مشاغل سیاسی که سرنوشت کشور را رغم می زنند، نیازمند مدارکی هستند که وابسته به نتایج آزمون های سرنوشت ساز است. بنابراین اعتبار نمراتی که از این آزمون ها حاصل می شوند، از اهمیت خاصی برخوردار است.

یکی از منابع مهمی که اعتبار آزمون های سرنوشت ساز را خدشه دار می کند کنش افتراقی سوال (DIF) است. DIF نشان می دهد که آیا سؤال های آزمون دارای چنین خاصیتی نباشند آزمون مورد نظر دارای تغییر ناپذیری اندازه گیری است.

روش های مختلفی DIF معرفی شده اند اما در کتاب حاضر سه روش پیشرفته بررسی DIF شامل روش های آماری مبتنی بر تحلیل عاملی تأییدی، نسبت درستنمایی مبتنی بر نظریه پاسخ سؤال و رگرسیون لوجستیک معرفی خواهند شد. استناد بیشتر به این روش ها در مقالات پژوهشی، پیچیدگی محاسباتی و دقت بیشتر این روش ها در آشکار سازی DIF دلیل انتخاب آنها در این کتاب بوده اند.

در کتاب حاضر ابتدا این سه روش معرفی می شوند، سپس با استفاده از داده های شبیه سازی شده و بصورت عملی نحوه بکارگیری این سه روش در تحلیل DIF توضیح داده خواهند شد. سرانجام نقاط ضعغ و قوت هر یک از این روش ها مورد بحث و نتیجه گیری قرار می گیرند و پیشنهادهای عملی برای استفاده از این روش ها در شرایط پژوهشی مختلف ارائه خواهند شد.

مطالعه کتاب حاضر به متخصصان روش شناسی تحقیق در رشته های علوم انسانی و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی رشته های سنجش و اندازه گیری، سنجش آموزش، تحقیقات آموزشی، پژوهشگری علوم اجتماعی و دانشجویان کلیه مقاطع رشته های آمار پیشنهاد می شود. 

مقدمه/ 9

استانداردهای منصفانه بودن آزمون/ 16

سوگیری سوال و رویکردهای کلی بررسی کنش افتراقی سوال/ 19

سوگیری در اندازه گیری/ 25

تک بعدی بودن و تغییر ناپذیری/ 31

رابطه میان روش های بررسی کنش افتراقی سوال مبتنی بر IRT و CFA و رگرسیون لوجستیک/ 49

روش های مقایسه قدرت آزمون های بررسی کنش افتراقی سوال/ 55

نتیجه گیری/ 86

منابع/ 92