جغرافيا به منزله دانشي كهن سال،از گذشته هاي گم شده از تاريخ تا حال حاضر،به عنوان يك زمينه فكري و علمي مطرح بوده است. مفهوم و محتواي امروز اين علم به اوايل قرن بيستم باز مي گردد. طي حدود يك قرن تكوين و تحول اين علم از جغرافياي نو، گذر از ديدگاه هاي محيط گرايي به انسان گرايي و ظهور نگرش هاي جديد تر و جامع تر و تكيه هر چه بيشتر به مكان و فضا،جغرافيا اينك به مسير هاي تازه اي كشيده شده و موضوع و متدولوژي آن مشخص تر شده است.
نويسنده كتاب ،طي سال ها تدريس مباني جغرافياي اقتصادي ،ضمن استفاده از تجارب و تأليفات ساير مدرسين و محققين جغرافياي اقتصادي ،كوشش كرده است تا بهره گيري از جديدترين منابع اصيل جغرافياي اقتصادي به زبان انگليسي ،به تدوين كتابي پايه اي در اين شاخه از جغرافيا بپردازند. از آنجايي كه طرح مسايل و جنبه هاي اين موضوع در يك جلد ممكن نبود؛ كوشش كرده تا در حد امكان ،اصول،مفاهيم پايه اي ،ديدگاه ها،روش ها،مدل ها و تكنيك هاي جغرافياي اقتصادي را در حوزه جغرافياي صنعتي و با توجه به برنامه هاي آموزش جغرافيا مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي؛در حد كتاب حاضر،تدوين كند.
در فصل اول كتاب،تعاريف جغرافياي اقتصادي ،رابطه ايي ميان علم اقتصاد و جغرافياي اقتصادي انواع فعاليت هاي مطرح در اين شاخه از جغرافيا و سير جغرافياي اقتصادي به رشته تحرير در آمده است.
بررسي عوامل مكاني و موقعيتي موثر در استقرار فعاليت هاي صنعتي ،نظريه هاي مكان يابي همراه با ارايه مدل هاي ساده مربوطه و ارزيابي اثرات چند جانبه صنعت،ويژه گي هاي جغرافياي صنعتي ممالك در حال توسعه و بررسي پي آمدهاي منفي زيست محيطي از جمله محورهاي اساسي فصل دوم به شمار مي رود.
در فصل سوم،عمدتا اصول و مباني كنش متقابل فضايي،شبكه حمل و نقل،رابطه حمل و نقل و توسعه اقتصادي،الگو يابي شبكه مزبور و عوامل موثر در تعيين هزينه هاي حمل و نقل مورد بحث قرار گرفته است.
فصل چهارم به بررسي الگو هاي ذخاير ،مصرف و توليد انرژي هاي فسيلي ،انواع انرژي هاي جايگزين و به ويژه رابطه انرژي و محيط زيست و توسعه پايدار اختصاص دارد.
مراحل اساسي تحقيق در جغرافياي اقتصادي كاربردي و معرفي انواع شاخص هاي مكاني درجه صنعتي بودن مكان ها و شاخص هاي همبستگي از جمله محور هايي مطرح در فصل پنجم است.
در كتاب حاضر مسايل پايه اي و ضروري جغرافياي صنعتي به اختصار عنوان شده و نياز به بسط و تعميق بيشتر دارد.
مطالعه كتاب حاضر،به دانشجويان رشته جغرافيا و علاقه مندان توصيه مي شود.
كتاب« درآمدي بر مباني جغرافياي اقتصادي» در پنج فصل 240 صفحه اي و به قيمت 25 هزار ريال به چاپ رسيده است.
عنوان صفحه
پيشگفتار............................................................................................................... 8
فصل اول
قلمرو تعاريف مطرح در جغرافياي اقتصادي...................................................................... 11
ـ جغرافياي اقتصادي و اقتصاد...................................................................................... 13
ـ بنيانهاي طبيعي، اقتصادي و نهادي در جغرافياي اقتصادي............................................... 16
انواع فعاليتها در جغرافياي اقتصادي.............................................................................. 18
ـ نقش انواع سيستمهاي اقتصادي در جغرافياي اقتصادي................................................. 22
ـ كنش متقابل ميان انسان، فرهنگ و طبيعت................................................................ 23
ـ روند تحول در ديدگاههاي جغرافياي اقتصادي................................................................ 25
خلاصه فصل اول....................................................................................................... 31
كتابنامه فصل اول..................................................................................................... 33
فصل دوم
ماهيت فعاليتهاي بخش صنعت................................................................................ 36
نگرشهاي مورد بحث در جغرافياي صنعتي..................................................................... 36
مكان يابي صنعتي................................................................................................... 40
ـ بررسي عوامل مكاني و موقعيتي در مكان يابي صنعتي................................................ 43
الف: مواد اوليه........................................................................................................ 48
ب: نيروي كار.......................................................................................................... 49
ج: بازار.................................................................................................................. 51
د: سرمايه.............................................................................................................. 52
هـ: انرژي............................................................................................................... 53
و: زمين................................................................................................................. 53
ز: ماليات............................................................................................................... 55
ح: عوامل شخصي................................................................................................... 56
ط: تجمع گرايي صنعتي............................................................................................ 58
ي: حمل و نقل........................................................................................................ 61
ك: انرژي و تحولات تكنولوژي...................................................................................... 62
ل: دولت و مكان يابي صنعتي و اثرات آن در توسعه ناحيهائي............................................ 66
ـ اجمالي بر عوامل مكان يابي صنعتي......................................................................... 71
ـ در آمدي بر نظريههاي مكان يابي صنعتي.................................................................... 72
آلفردوبر.................................................................................................................. 83
آگوست لش........................................................................................................... 79
پالاندر................................................................................................................... 82
اسميت................................................................................................................. 84
گرين هات.............................................................................................................. 86
والترايزارد............................................................................................................... 87
راسترون................................................................................................................ 90
روستو................................................................................................................... 92
رنر........................................................................................................................ 92
وبر........................................................................................................................ 93
كريستالر................................................................................................................ 94
ـ نظريه پايه و مبناي اقتصادي..................................................................................... 97
ـ مدلهاي ساده مكان يابي صنعتي.............................................................................. 97
ـ بررسي اثرات چند جانبه و مضاعف صنعت................................................................... 99
ـ ويژگيهاي جغرافياي صنعتي ممالك در حال توسعه......................................................... 102
توليد در سطح بين المللي (شركتهاي چند مليتي)........................................................ 103
نقش سرمايههاي بينالمللي در توسعه صنعتي جهان سوم........................................... 104
توليد ملي (صنايع ملي)........................................................................................... 106
صنايع كوچك........................................................................................................... 107
ويژگيهاي صنايع كوچك.............................................................................................. 109
ـ نواحي صنعتي جهان.............................................................................................. 110
ـ آمريكاي شمالي.................................................................................................... 111
ـ اروپاي صنعتي ...................................................................................................... 114
ـ شرق آسيا........................................................................................................... 117
ـ صنعت و آلودگيهاي زيست محيطي............................................................................ 120
ابعاد گوناگون آلودگيهاي ناشي از صنعت....................................................................... 121
اقدامات و رهنمودهاي اصلاح و حفاظت از محيط زيست................................................... 123
خط مشي دولت در قبال حفاظت از محيط زيست........................................................... 125
خلاصه فصل دوم...................................................................................................... 129
كتابنامه فصل دوم.................................................................................................... 131
فصل سوم
اهميت حمل و نقل.................................................................................................. 137
ـ اصول و مباني كنش متقابل فضايي........................................................................... 137
ـ ساختار فضايي شبكه حمل و نقل............................................................................. 141
الف: شاخص دسترس.............................................................................................. 142
ب: شاخص پيوستگي و ارتباط................................................................................... 143
ج: شاخص سير گوئيتي........................................................................................... 144
مدل تاف................................................................................................................ 146
ـ حمل و نقل توسعه اقتصادي..................................................................................... 148
ـ الگويابي شبكه حمل و نقل و نحوه توسعه و گسترش آن............................................... 149
ـ بررسي عوامل موثر در تعيين هزينههاي حمل و نقل..................................................... 152
انواع روشهاي نرخ گذاري حمل محمولهها..................................................................... 156
ضوابط گزينش نوع وسيله حمل و نقل.......................................................................... 159
ديگر ملاحظات حمل و نقل......................................................................................... 162
ـ تاريخچه تحولات حمل و نقل..................................................................................... 164
خلاصه فصل سوم.................................................................................................... 167
كتابنامه فصل سوم.................................................................................................. 168
فصل چهارم
ـ تعريف انرژي.......................................................................................................... 170
ـ انرژي فسيلي....................................................................................................... 170
الف: زغال سنگ (الگوي ذخاير جهاني، توليد و مصرف).................................................... 170
محيط زيست و زغال سنگ........................................................................................ 180
انتقال زغال سنگ.................................................................................................... 181
ب: نفت (الگوي ذخاير جهاني، توليد و مصرف)............................................................... 181
نفت و آلوده سازي محيط زيست................................................................................. 192
ج: گاز طبيعي (الگوي ذخاير جهاني، توليد و مصرف)....................................................... 192
انرژيهاي جايگزين................................................................................................... 197
انرژي اتمي............................................................................................................ 199
انرژي خورشيدي..................................................................................................... 203
انرژي زمين گرمايي.................................................................................................. 204
انرژي باد................................................................................................................ 205
انرژي ناشي از مواد زايد زيستي................................................................................ 205
انرژي الكتريكي....................................................................................................... 206
ديگر انرژيهاي جايگزين.............................................................................................. 207
ـ انرژي، محيط زيست و توسعه پايدار........................................................................... 208
ـ تشكل جغرافيايي و ژئويلنيك كشورها در ارتباط با انرژي................................................. 210
خلاصه فصل چهارم.................................................................................................. 212
كتابنامه فصل چهارم................................................................................................. 214
فصل پنجم
ـ مفهوم جغرافياي كاربردي......................................................................................... 217
ـ جغرافياي اقتصادي كاربردي...................................................................................... 217
ـ مراحل اساسي تحقيق در جغرافياي اقتصادي كاربردي................................................... 218
ـ شاخصهاي مكاني درجه صنعتي بودن...................................................................... 221
شاخص خارج قسمت مكاني..................................................................................... 222
شاخص عدم تشابه................................................................................................. 222
شاخص جدائي گزيني.............................................................................................. 223
منحني لورنز........................................................................................................... 224
شاخصهاي تمركز..................................................................................................... 226
شاخص همبستگي و ارتباط...................................................................................... 227
ـ ضريب همبستگي جغرافيايي و يا ضريب جيني............................................................ 232
ـ كاربرد جدول دادهها و ستاندهها در مكان يابي صنعتي................................................... 233
خلاصه فصل پنجم.................................................................................................... 237
كتابنامه فصل پنحم.................................................................................................. 239
دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
علوم انسانی |
جغرافیا
|